Informacje o Rodzinnym Ogrodzi Działkowym Malina
Ogród został założony w 1961 roku, znajduje się w południowo-wschodniej części miasta Kielce, między ulicami Bohaterów Warszawy, Prostą i Tarnowską. Obecnie ogród składa się z kilku części. Jego całkowita powierzchnia wynosi około 13 hektarów, a na jego terenie znajduje się 321 indywidualnych działek. Ogród położony jest na glebie rędzinowej, powstałej na skale dolomitowej.
Ogrody działkowe mają znacznie bogatszą historię, niż powszechnie się uważa. Jej początek sięga XVIII wieku. Powstały w konsekwencji zmian, które zaszły podczas rewolucji przemysłowej i stanowiły początkowo formę pomocy dla najuboższych. W czasie pierwszej i drugiej wojny światowej oraz w latach powojennych uprawa działki dawała mieszkańcom miast szanse przetrwania. Za największy okres rozwoju ogrodnictwa działkowego w Polsce uważa się lata PRL. Wiązało się to z wpisaniem idei ogrodnictwa działkowego w panujący ówcześnie ustrój polityczny.
Obecnie mamy w Polsce około 5 tysięcy Rodzinnych Ogrodów Działkowych, co daje w sumie prawie milion indywidualnych działek. Przyjmując, że jedną działkę użytkuje jedna rodzina, można oszacować że 10% polskiego społeczeństwa w jakiejś formie korzysta z Rodzinnych Ogrodów Działkowych. Większość z nich zlokalizowana jest na terenie miast, wzbogacając w ten sposób ich zieloną infrastrukturę. Pełnią one wiele ważnych funkcji ekologicznych, użytkowych i społecznych dla lokalnej społeczności. Uznawane są za istotny element zrównoważonego rozwoju współczesnych miast. Tereny te są miejscem wypoczynku i rekreacja oraz integracji społecznej. Stanowią źródło pozyskiwania ekologicznej żywność takiej jak owoce, warzywa, miód, a czasem nawet mięsa i jaj. W ogrodach działkowych promowana jest idea zdrowego stylu życia oraz kładzie się w nich nacisk na edukację ekologiczną i samowystarczalność. Największym stowarzyszeniem ogrodowym w Polsce jest Polski Związek Działkowców zrzeszający ponad milion członków.
Historia Rodzinnych Ogrodów Działkowych
Charakterystyka ogrodów działkowych
Najważniejszym aktem prawnym regulującym działalność ogrodów działkowych jest ustawa o rodzinnych ogrodach działkowych z dnia 13 grudnia 2013 roku. Ustawa reguluje między innymi zasady zakładania oraz likwidacji ogrodów. Określa również prawa i obowiązki działkowców.
Według niej rodzinny ogród działkowy to „wydzielony obszar lub obszary przeznaczone na cele rodzinnych ogrodów działkowych, składające się z działek i terenu ogólnego, służące do wspólnego korzystania przez działkowców, wyposażone w infrastrukturę ogrodową”. Ogrody działkowe uznawane są jako „urządzenia użyteczności publicznej, służące zaspokajaniu wypoczynkowych, rekreacyjnych i innych potrzeb socjalnych członków społeczności lokalnych poprzez zapewnienie im powszechnego dostępu do ROD oraz działek dających możliwość prowadzenia upraw ogrodniczych na własne potrzeby, a także podniesienie standardów ekologicznych otoczenia”.
Ogród składa się z wielu pojedynczych działek. Działka stanowi „podstawową jednostkę przestrzenną rodzinnego ogrodu działkowego, której powierzchnia nie może przekraczać 500 m2 , służącą zaspokajaniu potrzeb działkowca i jego rodziny w zakresie prowadzenia upraw ogrodniczych, wypoczynku i rekreacji”. W myśl ustawy działkowcem nazywamy „pełnoletnią osobę fizyczną uprawnioną do korzystania z działki w rodzinnym ogrodzie działkowym na podstawie prawa do działki”.
Na terenie działki może być wybudowana altana działkowa. Jej definicja i gabaryty ściśle określają przepisy prawa. Jako altanę działkową uznawany jest „wolno stojący budynek rekreacyjno-wypoczynkowy lub inny obiekt budowlany spełniający taką funkcję, położony na terenie działki w rodzinnym ogrodzie działkowym, o powierzchni zabudowy do 35 m2 oraz o wysokości do 5 m przy dachach stromych i do 4 m przy dachach płaskich, przy czym do powierzchni zabudowy nie wlicza się tarasu, werandy lub ganku, o ile ich łączna powierzchnia nie przekracza 12 m2” Przepisy ustawy zabraniają na terenie ogrodów działkowy zamieszkiwania oraz prowadzenia działalności gospodarczej.
Ogrody działkowe prowadzone są przez stowarzyszenia ogrodowe, które posiadają swój własny statut oraz uchwalają regulamin ROD. Regulamin określa szczegółowo zasady korzystania i zagospodarowania działki i obowiązuje wszystkich przebywających na terenie ogrodu.
Największym stowarzyszeniem ogrodowym w Polsce jest Polski Związek Działkowców. Dane z 2020 roku wskazują, że zrzesza łącznie 4656 ogrodów o powierzchni ponad 40364 ha. Liczba członków związku to 1033723, a liczba indywidualnych działek wynosi 908523. Związek posiada rozbudowaną strukturę organizacyjną. Można wyróżnić szczebel krajowy, okręgowy i najmniejszą jednostkę jaką jest pojedynczy ogród. Każdy ogród posiada własny zarząd wybierany przez walne zebranie członków ogrodu oraz komisje rewizyjną kontrolującą działania zarządu. Barwy PZD to kolor zielony i żółty. Barwy te tworzą logo związku, na zielonym tle żółty słonecznik w którego środku jest skrót związku oraz symbol łopaty i motyki. Organizacja posiada system wyróżniania swoich członków. Za szczególne zasługi dla ogrodu lub związku, wzorowe prowadzenie działki, działalność społeczną działkowcy mogą otrzymać różnego rodzaju odznaczenia. Działkowcy obchodzą różne święta między innymi „Dzień Działkowca” odpowiednik rolniczego święta plonów nazywanego dożynkami. Oficjalnie to święto zostało ustanowione przez związek w 1984 roku i obchodzone jest na wszystkich szczeblach organizacyjnych. Związek publikuje różnego rodzaju biuletyny informacyjne i broszury. Wydaje własne gazety takie jak „Zielona Rzeczpospolita”, „Działkowiec” i „Mój Ogródek”.
Działkowcy to grupa społeczna zróżnicowana pod względem społecznym. Z badania „Kim są polscy działkowcy” przeprowadzonego przez PZD w 2011 roku wynika że, największa część bo, 37,7 % działkowców, jest w wieku przedemerytalnym, a najmniej jest osób młodych do 25 roku życia bo zaledwie 2,2 %. Osoby w wieku powyżej 65 roku życia stanowią 25,12% tej społeczności. Największa część działkowców korzysta ze swojej działki przez okres 21-30 lat, a dominującą formą użytkowania jest rekreacyjno-użytkowa stanowiąca 58,7%.
Funkcje i znaczenie ogrodów działkowych
Ogrody działkowe pełnią wiele ważnych i często niedocenianych funkcji. Można je podzielić na trzy podstawowe, użytkową, ekologiczną i społeczną. Tym samy ogrodnictwo działkowe wpisuje się doskonale w zasadę zrównoważonego rozwoju.
Podstawową funkcją dla jakiej zostały stworzone ogrody działkowe jest funkcja użytkowa. Ogrody te dają możliwość samodzielnego wytwarzania żywności, przyczyniając się w ten sposób do zwiększenia budżetów rodzin. Dzięki temu następuje poprawa warunków socjalnych mniej zamożnych rodzin. Żywność wytwarzana na tych terenach często uprawiana jest metodami ekologicznymi, działkowcy w znikomym stopniu używają środków ochrony roślin, a uprawy zasilane są przeważnie nawozami organicznymi.
Już w powojennej Polsce uznawano, że oprócz dominującej funkcji użytkowej ogrodów działkowych, stanowią one również miejsce wypoczynku i rekreacji dla działkowców i ich rodzin, a wraz z upływem lat rosło znaczenie społeczne, zdrowotne i wychowawcze tych terenów. W latach dziewięćdziesiątych w ogrodach podmiejskich funkcja rekreacyjna zaczęła zyskiwać przewagę, a ogrody stawały się bazą rekreacyjną dla miast. Korzystanie z ogrodów działkowych daje możliwość na integrację wieloplanowych rodzin i wychowanie dzieci w zdrowym otoczeniu oraz stymuluje interakcje społeczne. Osoby uprawiające swoje ogródki poddawane są w ten sposób pod pozytywne oddziaływanie hortiterapii, co wpływa korzystnie na ich zdrowie. Dzięki temu następuje poprawa jakości ich życia.
Ogrody działkowe podobnie jak i inne tereny zieleni miejskiej oddziaływają korzystnie na ekologię i środowisko miast. Podstawowe znaczenie ekologiczne to obniżenie temperatury powietrza w mieście, a tym samym zapobieganie powstawaniu miejskiej wyspy ciepła, zwiększenie infiltracji wód opadowych, tłumienie hałasu, poprawa warunków areosanitarnych poprzez pochłanianie zanieczyszczeń i pyłów, zwiększanie wilgotności powietrza oraz produkcję tlenu. Ogrody działkowe stanowią formę ochrony przyrody i środowiska naturalnego poprzez zachowanie biotopów oraz tworzenie nowych, zapewniając siedlisko życia dla wielu organizmów żywych. Tereny te są miejscem ogromnej bioróżnorodności, na niewielkim obszarze mamy olbrzymie zróżnicowanie gatunków roślin. Na ich terenie można znaleźć stare zanikające odmiany drzew owocowych i roślin uprawnych [www.pzd.pl], dzięki czemu możliwe jest zachowanie zasobów genetycznych odmian zagrożonych wyginięciem oraz przywrócenie różnorodności genetycznej agrosystemów. Odgrywają również rolę w przemieszczaniu się zwierząt, będąc elementem korytarzy migracyjnych. Na terenie ogrodów działkowych zauważono występowanie naturalnych i quasi-naturalnych procesów glebotwórczych. Wiele ogrodów zakładanych było na terenach zdegradowanych, będąc sposobem rekultywacji ich, przywracając te obszary przyrodzie i społeczeństwu.